klasztor

Dawny Cystersko – Benedyktyński Zespól Klasztorny
obecnie
Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo

Pierwszy klasztor cysterek na ziemiach polskich powstał w 1203 roku w Trzebnicy na Śląsku. W 1235 roku powstał konwent w Żarnowcu, a dopiero około roku 1266 cysterki zostały sprowadzone do Chełmna. W pierwszej połowie XV w. Cysterki opuściły klasztor, a w latach pomiędzy 1429 i 1438 objęły go benedyktynki. W 1579 r. do klasztoru wstąpiła wraz z kilkoma towarzyszkami Magdalena Mortęska, szybko osiągnęła godność ksieni, władała nim do 1631 roku. Zmieniła ona regułę polskich benedyktynek przekształcając zakon benedyktynek z kontemplacyjnego na nauczający. Stworzyła jako pierwsza szkolnictwo żeńskie w Polsce. Działalność Zakonu Benedyktynek została przerwana w 1821 roku, a od 1822 klasztor przejęły i prowadzą do dziś Siostry Miłosierdzia. Zespół klasztorny powstał na przełomie XIII i XIV wieku w pobliżu warowni krzyżackiej zwanej wieżą Mściwoja (Mestwina), przy murach miejskich, ponad stromą skarpą pradoliny Wisły. W skład kompleksu klasztornego wchodzą zabudowania szpitalne i klasztorne, ogrody oraz zlokalizowany wzdłuż północnego ciągu kościół. Duża przebudowa i rozbudowa zespołu klasztornego nastąpiła pod koniec XIX wieku.
Do budynków klasztornych przylega od strony północno-zachodniej wieża Mściwoja (Mestwina) z początku XIII wieku. Ta pozostałość pierwotnej rezydencji komtura krzyżackiego, pełniąca także rolę strażnicy jest budowlą ceglaną, czworoboczną, z salą na piętrze nakrytą sklepieniem krzyżowo – żebrowym.

 

pm042

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty (klasztorny)

Kościół jest budowlą salową, dwukondygnacyjną. Podział na kondygnacje stanowi empora dla zakonnic, pokryta sklepieniem gwiaździstym. Na uwagę zasługuje kamienny portal południowy, z 1619 roku, pochodzenia niderlandzko – gdańskiego. We wnętrzu znajduje się odkryta w 1932 roku polichromia gotycka z połowy XIV wieku, płyta nagrobna Arnolda Lishorena z 1275 roku, wykonana z czarnego wapienia, wielki krucyfiks, dziś rzeźba Chrystusa w grobie z ok. 1380 roku. Z zabytków renesansowych, głównie manierystycznych wyróżniają się: parapet empory dla zakonnic, kilka zespołów stall z ok. 1597 roku, prospekt organowy z roku 1619 oraz ambona z 1597 roku. Pozostałe elementy wystroju kościoła to ołtarz główny barokowy oraz ołtarze boczne z przełomu XVII i XVIII wieku. Bardzo cenne są również pochodzące z XVII wieku obrazy min. Pieta z kręgu Bartłomieja Strobla, portret ksieni Magdaleny Mortęskiej.

Tekst:E. Pawelec

 

Informacje dot. zwiedzania klasztoru – strona internetowa Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo

 

kaplica-sw-marcina

Kaplica pw. św. Marcina

Jest to najmłodszy zabytek gotycki Chełmna z ok. poł. XIV w. Budowla ceglana, salowa, zbudowana na rzucie prostokąta. Ciekawie prezentuje się elewacja frontowa. Odnawiana w latach 1936-1938 oraz 2005.

 

 

 

 

 

 

 

kosciol-swietego-ducha

Kościół pw. Ducha Świętego

Został zbudowany ok. 1280-1290 roku. Pierwotnie był kościołem szpitalnym prowadzonym przez zakon Duchaków, natomiast od 1694 roku należał do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia. W 1828 roku został częściowo zamieniony na magazyn wojskowy. Przywrócono go do funkcji sakralnej na początku XX wieku. Jest to ceglany, salowy budynek z czworoboczną wieżą od strony zachodniej. Wnętrze pokryte jest pochodzącym z XVIII wieku sklepieniem kolebkowym. Na ścianach znajdują się polichromie gotyckie, odkryte podczas remontu w 1937 r., pochodzące z XIV i XV wieku. Ostatnia odnowa kościoła miała miejsce w 1995 roku.
Kościół św. Ducha jest miejscem prezentacji dorobku Chorągwi Ziemi Chełmińskiej, która tak jak Stowarzyszenie „Zastęp Rycerski z Chełmna” popularyzuje idee rycerskie oraz tradycje średniowiecznej kultury rycerskiej, a także historyczne, kulturowe i turystyczne walory Chełmna i ziemi chełmińskiej. 

 

 

 

 

kosciol-sw-jakuba-i-sw-mikolaja

Kościół  pw. św. Jakuba Starszego i św. Mikołaja (pofranciszkański)

Kościół zbudowano dla sprowadzonego do Chełmna w 1258 r. zakonu franciszkańskiego, w rękach którego pozostawał do kasaty zakonu w 1806 roku. Budowa trwała przez XIII aż do XIV wieku, kiedy to nadano mu ostateczny kształt pseudobazyliki. W związku z postępem reformacji i zahamowaniem powołań ok. roku 1535 nastąpiła odnowa konwentu franciszkanów. W roku 1739 wykonano w kościele malowidła ścienne, a w1751 dobudowano nieistniejącą dziś kaplicę. W latach 1822 – 1828 kościół przekazano Zgromadzeniu Sióstr Miłosierdzia, zaś od 1859 roku użytkowany był jako kościół gimnazjalny. Około roku 1859 wnętrze odrestaurowano w duchu neogotyckim. Kościół składa się z dwóch głównych części korpusu trójnawowego (długości 28 m) i prosto zamkniętego prezbiterium (długości 24 m). Sklepienie prezbiterium jest krzyżowo – żebrowe, zaś sklepienie korpusu – gwieździste. Bogate niegdyś wyposażenie wnętrza zostało przeniesione do innych kościołów, w XIX wieku kościół uzyskał neogotycki wystrój z ołtarzem, chórem i amboną. Budynki klasztorne, przylegające do północnej strony kościoła zostały rozebrane w pierwszej połowie XIX wieku.

 

kosciol-garnizonowy

Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (garnizonowy)

Jest jedną z najmłodszych świątyń na terenie Chełmna. Wniesiona została w latach 1874-1875 z przeznaczeniem dla utworzonego wówczas stałego garnizonu pruskiego. Jest to kościół murowany z cegły, jednonawowy z krótkim prezbiterium i wieżą od frontu, którą wieńczą trójkątne szczyciki.
Po odzyskaniu przez Chełmno niepodległości świątynia stała się kościołem garnizonowym dla stacjonującego w Chełmnie wojska polskiego. Tę funkcję pełni po dziś dzień. Obecne wyposażenie świątyni pochodzi w głównej mierze z XX wieku. Ciekawym jej elementem są liczne tablice pamiątkowe poświęcone różnym formacjom wojskowym związanym z Chełmnem.

 

 

 

kosciol-sw-piotra-i-sw-pawla

Kościół  pw. św. Piotra i św. Pawła (podominikański)

Zakon dominikanów przybył do Chełmna już po pierwszej lokacji w 1233 r., zaś na stałe osiedlił się około 1238 roku. Kasata zakonu nastąpiła z rozkazu władz pruskich w 1829 roku. W latach 1850-1945 świątynię przekazano w użytkowanie gminie ewangelickiej. Był to drugi zespół dominikański na ziemiach polskich. Ten gotycki, ceglany kościół wznoszony był w kilku fazach tj. od połowy XIII do końca XIV wieku. Druga połowa wieku XVII przyniosła podwyższenie ścian nawy głównej przekształcając kościół w bazylikę. Prezbiterium jest zamknięte wieloboczne z zachowanym sklepieniem krzyżowo – żebrowym i gwiaździstym w przęśle środkowym. Korpus podzielony jest czworobocznymi filarami na trzy nawy o nierównej szerokości. We wnętrzu znajdują się pochodzące z XIV wieku malowidła ścienne ze sceną Ukrzyżowania. Kościół posiadał bardzo bogaty wystrój wnętrz pochodzący z II połowy XVIII, głównie barokowy i rokokowy. Zachował się jedynie ołtarz główny, rokokowy oraz pochodzące z tego samego okresu stalle i ambona. Ponadto w kościele znajduje się gotycka ryta płyta nagrobna pierwszego biskupa chełmińskiego Hendryka z XIV wieku

 

fara

Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP

Należy do grupy najstarszych i największych świątyń Pomorza Wschodniego. Jest wybitnym dziełem architektury gotyckiej, a jednocześnie stał się w średniowieczu modelowym rozwiązaniem dla innych kościołów ziemi chełmińskiej i państwa krzyżackiego np. dla katedry w Królewcu. Zbudowany z fundacji Zakonu Krzyżackiego. Wzmiankowany w dokumencie lokacyjnym z 1233 roku, natomiast pierwszym wspomnianym proboszczem był Henryk z 1238 roku. Od XIII wieku przy kościele farnym działała szkoła miejska i istniała też biblioteka. W roku 1472 założono przy kościele „studium particulare” czyli szkołę na poziomie wyższego gimnazjum, a jej prowadzenie powierzono Braciom Wspólnego Życia z Zwolle w Niderlandach. W roku 1519 biskupi nadali farę Braciom podnosząc ją jednocześnie do rangi kolegiaty. Po roku 1649 świątynia stała się Sanktuarium Maryjnym. W latach 1676-1825 kościół znajdował się pod zarządem księży Misjonarzy, którzy w połowie XVIII wieku uruchomili przy nim drukarnię. W roku 1825 nastąpiła kasata Zgromadzenia ks. Misjonarzy. Lata 1883 – 1884 to okres restauracji i regotyzacji kościoła. Kolejna restauracja w latach 1925 – 1928 przyniosła odkrycie i rekonstrukcję malowideł ściennych z ok. 1400 roku. Początkowo kościół był drewniany.  Ceglany wzniesiono w trzech etapach w latach 1280 – 1320. W 1501 roku dokończono budowę wieży północnej, nigdy nie ukończono jednak wieży południowej. Kościół farny jest budowlą ściśle orientowaną (tzn. na osi wschód-zachód) składającą się z wydłużonego, prosto zamkniętego prezbiterium, trójnawowego halowego korpusu oraz masywnej fasady zachodniej o dwóch nierównej wysokości wieżach (taras widokowy na wieży >>>). Na ścianach prezbiterium i naw bocznych znajdują się fragmenty polichromii gotyckich z ok. 1400 roku. Przy filarach ustawiono gotyckie rzeźby apostołów z ok. 1330 – 1340 roku, zaś w nawie północnej znajduje gotycka się płyta nagrobna Lamberta Longusa z 1319 roku.
Wystrój kościoła stanowi bogate wyposażenie renesansowe, barokowe i rokokowe. Na szczególną uwagę zasługuje barokowy ołtarz główny, dzieło snycerza Macieja Rodte z lat 1708 – 1710, z obrazem Wniebowzięcia NMP. Cenne są również barokowe ołtarze boczne i rokokowe przy filarach
 
(w jednym z nich przechowywane są jedyne w Polsce północnej relikwie św. Walentego), ambona oraz pochodzący z końca XVII wieku prospekt organowy.   
 

Przy prezbiterium znajdują się dwie kaplice: północna Matki Boskiej Chełmińskiej (dawna kaplica grobowa Niemojewskich), w 1649 roku umieszczono w niej otoczony kultem cudowny obraz Matki Boskiej Chełmińskiej oraz kaplica południowa Bożego Ciała przebudowana w latach 1685 – 1695 z barokowym ołtarzem i płaskorzeźbą przedstawiającą Ostatnią Wieczerzę.

  Interesującym zabytkiem zawieszonym pod sklepieniem nawy głównej jest głowa jelenia z XVII wieku – ufundowana przez Bractwo św. Huberta i spełniająca funkcję higrometru.

Wejście na taras widokowy na wieży  kościoła farnego pw. Wniebowzięcia NMP więcej informacji

Kościół farny pw. Wniebowziecia NMP
Parafia Rzymsko-Katolicka „Fara”
ul. Franciszkańska 8
86-200 Chełmno
tel. (+48) 56 686-00-32
www.wnmpchelmno.pl

www.diecezja.torun.pl/par_pokaz.php?idpar=15

 

Wejście na taras widokowy na wieży kościoła farnego pw. WNMP, 26 – 27 kwietnia i 1 – 4 maja 2025 roku

“Najpiękniejszy widok na Świecie” – Chełmno (średniowieczny, szachownicowy układ ulic), Świecie, Ziemię Chełmińską i ...

Dawny cystersko-benedyktyński zespół klasztorny

Zapraszamy na zwiedzanie dawnego cystersko-benedyktyńskiego zespołu klasztornego przy ul. Dominikańskiej 40, który ob...

Zwiedzanie zespołu klasztornego zawieszone od 5 sierpnia 2020 roku do odwołania

Chcielibyśmy poinformować, że od 5 sierpnia 2020 roku do odwołania nie będzie możliwości zwiedzania zespołu klasztorn...

Zwiedzanie zespołu klasztornego od 26 czerwca 2020 roku

Chcielibyśmy poinformować, że od 26 czerwca 2020 roku można zwiedzać zespół klasztorny Zgromadzenia Sióstr Miłosierdz...