Żakinada – jedyna taka tradycja w Polsce

Żakinada – jedyna taka tradycja w Polsce

Żakinada 2023 

 

 

Tradycja organizowania Żakinad kultywowana jest od wieków tylko w Chełmnie. 19 stycznia 2023 r. chełmińscy maturzyści Zespołu Szkół nr 1 „Liceum i Gimnazjum Chełmińskie” im. Mikołaja Kopernika, a właściwie to sam „Mikołaj Kopernik” z innymi „żakami”, otrzymał od Pana Artura Mikiewicza – Burmistrza Miasta Chełmna symboliczny klucz do bram miasta i zgodę na świętowanie na jego terenie.

 

Tegoroczna Żakinada jest szczególna, ponieważ patronem szkoły jest Mikołaj Kopernik i to dzięki postaci Mikołaja Kopernika, możemy rozpocząć świętowanie wraz z maturzystami Roku Kopernika. Szkoła kultywuje pamięć o Mikołaju Koperniku oraz tradycje związane z Akademią Chełmińską, do której uczęszczał ten najsłynniejszy jej uczeń i Polski astronom.

 

Rok 2023 to Rok Mikołaja Kopernika ogłoszony z okazji 550-rocznicy urodzin i 480-rocznica śmierci tego najsłynniejszego ucznia Akademii Chełmińskiej i wielkiego polskiego astronoma. Jest to też doskonała okazja do przypomnienia i świętowania 550-lecia powstania Akademii Chełmińskiej i historii miasta z okazji 790-lecia słynnego Prawa Chełmińskiego.

 

Już za miesiąc 19 lutego 2023 roku uczniowie Zespołu Szkół nr 1 „Liceum i Gimnazjum Chełmińskie” im. Mikołaja Kopernika obchodzić będą urodziny Patrona swojej szkoły.

 

 

Żakinada – jedyna taka tradycja w Polsce

Czym jest Żakinada?

 

Maturzyści chełmińskich szkół średnich każdego roku kultywują starą chełmińską tradycję świętowania tzw. Żakinady*. Tradycja ta sięga czasów funkcjonowania w Chełmnie słynnej Akademii Chełmińskiej – filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, której to Żacy hucznie świętowali zakończenie swojej nauki na uniwersytecie. Akademia Chełmińska funkcjonowała w Chełmnie (ul. Szkolna 6), początkowo jako „studium particulare“, od 1473 roku, a jej słynnym uczniem był astronom Mikołaj Kopernik.

Chełmińscy maturzyści, jak dawniej Żacy, w dniu swojej Studniówki, przebierają się w zabawne stroje i wyruszają na ulice miasta w barwnej paradzie obwieszczając mieszkańcom czas studniówek i wspaniałej zabawy.

Tradycją stała się również wizyta u Burmistrza Miasta, od którego maturzyści – Żacy – otrzymują tego dnia klucz do bram miasta, co stanowi symboliczną zgodę na świętowanie na jego ulicach. Mieszkańcy Chełmna znając tę tradycję nie mają też za złe maturzystom, jeśli ci spłatają jakiegoś figla np. pomalują komuś twarz szminką. Liczy się zawsze dobra zabawa.*

*(red. Żakinada to nie to samo co juwenalia studenckie).

 

 

Opracowanie:
Elżbieta Pawelec, główny specjalista ds. promocji turystycznej

 

 

Poniżej prezentujemy zdjęcia z Żakinady 2023 i spotkania maturzystów z Panem Arturem Mikiewiczem – Burmistrzem Miasta Chełmna:

 

 

 

 

 

Dawna „Akademia Chełmińska”, ul. Szkolna 6
Mikołaj Kopernik, najsłynniejszy uczeń i astronom Akademii Chełmińskiej

 

 

Portret Mikołaja Kopernika, sala Akademii Chełmińskiej w Muzeum Ziemi Chełmińskiej w ratuszu, fot. Katarzyna Kotlewska

 

W 1386 r. Zakon Krzyżacki podjął pierwsze starania o założenie Uniwersytetu tzw. Studium Generale w Chełmnie. Chełmno uzyskało dwukrotnie przywilej ustanowienia uniwersytetu: po raz pierwszy z nadania Papieża Urbana VI w 9 lutego 1386 roku i po raz drugi z rąk cesarza rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego w 1434 roku. W średniowiecznej Polsce jako pierwszy w 1364 roku rozpoczął działalność Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, a przywileje dla Chełmna dawały możliwość powstania drugiego takiego ośrodka uniwersyteckiego na terenie Polski. Wzorem dla chełmińskiej uczelni miał stać się Uniwersytet w Bolonii. Niestety do realizacji tych planów nie doszło ze względu na sytuację polityczną i ekonomiczną w jakiej znalazł się Zakon Krzyżacki. Kiedy Ziemia Chełmińska po 1466 roku tj. po II Pokoju Toruńskim, znalazła się ponownie w granicach Królestwa Polskiego, dzięki staraniom władz miasta w 4 sierpnia 1473 roku powstało w Chełmnie „Studium Particulare” – czyli wyższe gimnazjum. W latach 1473 – 1539 Studium prowadzili Bracia Wspólnego Życia z Zwolle w Niederlandach. Uczelnia prowadzona była na bardzo wysokim poziomie, ponieważ nauczali w niej profesorowie ze znanych ośrodków naukowych z Europy zachodniej, przypuszcza się, że również i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Szkoła ta, uznawana za filę Uniwersytetu w Bolonii, stała się najwyższym zakładem naukowym w całych Prusach Królewskich. W latach ok. 1488/89-1491, wg badań wielu historyków, prawdopodobnie uczęszczał do niej Mikołaj Kopernik przed wyjazdem na studia w Krakowie. Przypuszcza się również, że to właśnie nauka w Studium wpłynęła na większe zainteresowanie Kopernika astronomią. Po 1539 roku, zmieniła się ranga tej szkoły, ale w 1554 r. została ona reaktywowana. Po 1677 roku powierzono ją w zarząd Księży Misjonarzy. W 1692 r. odnowiona szkoła przekształcona została w Akademię Chełmińską. Wśród profesorów Akademii Chełmińskiej przybyłych z Krakowa należy wspomnieć m.in. wybitnego kompozytora polskiego baroku – Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, który w latach 1692-1694 był jej rektorem. W latach 1756 – 1779 Akademia uzyskała rangę 31. kolonii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W wyniku I rozbioru Polski Chełmno znalazło się w granicach zaboru pruskiego, a to spowodowało, że w 1779 roku władze pruskie zmusiły profesorów Z Krakowa do opuszczenia Chełmna i w ostateczności do zamknięcia uczelni w 1818 roku.

 
 
Dawna Akademia Chełmińska, ul. Szkolna 6, fot. Elżbieta Pawelec

 

 

Budynek dawnej Akademii Chełmińskiej znajduje się przy ul. Szkolnej 6. Obecnie, po likwidacji gimnazjów, jest siedzibą Szkoły Podstawowej nr 2. Obiekt zbudowany w XVII/XVIII w., przebudowany w XIX i XX w. zachowując jego zabytkowy wygląd, w 1998 roku poddano modernizacji, a w 1999 roku został wzbogacony o kompleks sportowy. Przy wejściu głównym do budynku wmurowana została tablica upamiętniająca funkcjonowanie w Chełmnie Akademii Chełmińskiej jako kolonii Uniwersytetu Jagiellońskiego w 600 lecie jego utworzenia.

Natomiast w Muzeum Ziemi Chełmińskiej w ratuszu można zapoznać się z wystawą prezentującą jej historię oraz związki z Mikołajem Kopernikiem, a także twórczością Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego.

 

Tradycje Akademii Chełmińskiej zostały przejęte przez utworzone w 1837 roku „Królewskie Katolickie Gimnazjum w Chełmnie”. Budynek tego dawnego męskiego „Gimnazjum Chełmińskiego”, znajduje się przy ul. Dominikańskiej 35 i jest siedzibą Zespołu Szkół nr 1 „Liceum i Gimnazjum Chełmińskie” im. Mikołaja Kopernika. Gimnazjum w XIX i pocz. XX wieku było ważnym na Pomorzu ośrodkiem polskości oraz miejscem działalności licznych polskich organizacji patriotycznych, a dziś kultywuje pamięć i tradycje związane
z Mikołajem Kopernikiem oraz jego sławnymi absolwentami. Absolwentem tego gimnazjum jest m. in. wielki patriota i światowej sławy Polski chirurg – prof. dr. Ludwik Rydygier.

Starą tradycją pochodzącą z czasów funkcjonowania w Chełmnie Akademii Chełmińskiej jest kultywowana przez wszystkie chełmińskie szkoły średnie tzw. Żakinada tj. świętowana przez maturzystów na 100 dni przed maturą.

Więcej informacji w osobnym artykule.

 

Opracowanie:
Elżbieta Pawelec, główny specjalista ds. promocji turystycznej

 

Źródła:

– Krzysztof Mikulski, Mikołaj Kopernik Środowisko społeczne, pochodzenie i młodość, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015;
– Marek Grzegorz Zieliński: Chełmno : civitas totius Prussiae metropolis XVI–XVIII w. Bydgoszcz: 2007;

– Przewodnik Chełmno-miasto zakochanych, wyd. Urząd Miasta Chełmna, PWR, Toruń – Chełmno, 2015;
– Związki Mikołaja Kopernika z Chełmnem: www.chelmno.pl >https://chelmno.pl/pl/category/turystyka/przewodnik/na-tropie-mikolaja-kopernika-w-chelmnie/

https://chelmno.pl/pl/historia-milosna-siostrzenicy-mikolaja-kopernika/ .